Titanic

(analyse)

Vriend en vijand stond dit weekeinde even verbaasd te kijken toen CDA-voorman Sybrand van Haersma Buma aankondigde dat het CDA voorstander is van een gekozen burgemeester. De christendemocraten waren decennia lang fel tegenstander van een gekozen burgervader. Het overgrote deel van de burgemeesters en wethouders in Nederland was immers van CDA huize en die positie dreigden ze met een gekozen burgemeester te verliezen. Politieke volgers en journalisten merkten de uitspraak van Van Haersma Buma standpunt daarom op als verrassend. Maar zo verrassend is die keuze van Van Haersma Buma niet.

Het CDA is van binnenuit kapot gemaakt door Maxime Verhagen, die een coalitie met ChristenUnie en PvdA brak om met de destijds mateloos populaire PVV te kunnen samenwerken, in de hoop diezelfde PVV te temmen. Maar de PVV laat zich niet temmen en het CDA werd van een middenpartij die met iedereen kon samenwerken plotseling een extreem rechtse partij, die tegen Europa was en tegen alles wat zo ongeveer niet blank was en geen Nederlands sprak. Veel CDA leden en stemmers hadden daar moeite mee en dat lieten ze weten bij de stembus. In twee jaar tijd halveerde het aantal zetels van de christendemocraten twee keer: van 45 naar de huidige 12 zetels. Veel CDA’ers hadden Camiel Eurlings het liefst op de plaats van lijsttrekker Van Haersma Buma gezien: jong, charismatisch, intelligent en christelijk. Maar Eurlings koos voor een dik betaalde baan bij de KLM en heeft daardoor inmiddels een vakantiehuisje op Bonaire, waar ook Verhagen en Van Hearsma Buma regelmatig bivakkeren. Zulke dingen werken niet goed bij je achterban.

Burgemeesters worden in Nederland benoemd door de Kroon. In de praktijk kan feitelijk iedereen die lid is van een politieke partij solliciteren naar het ambt van burgemeester. De Commissaris van de Koning heeft dan een gesprek met de kandidaat, wat een regulier sollicitatiegesprek is. Daarna gaat een vertrouwenscommissie aan de slag. Die commissie bestaat uit de fractievoorzitters van alle politieke partijen in de gemeenteraad van de gemeente waar de nieuwe burgemeester aan de slag gaat. Zij lichten de kandidaten door en beslissen wie het wordt. De Koning zet uiteindelijk zijn handtekening onder de benoeming als de vertrouwenscommissie eruit is. Die benoeming gaat achter gesloten deuren en dáár wil het CDA nu vanaf. Het is een tijdrovend proces, dat ook nog eens veel belastinggeld kost en het maakt bovendien nog eens deel uit van de roemruchte achterkamertjespolitiek.

Maar ieder weldenkend mens weet dat deze uitspraken van Sybrand van Haersma Buma lariekoek is. Op zich heeft hij gelijk met het langdurige sollicitatieproces, maar er schuilt natuurlijk veel meer achter deze draai van de christendemocraten. Er is al jaren een heuse burgemeesterslobby aan de gang tussen de grote partijen. Aangezien VVD en PvdA momenteel de lakens uitdelen in dit land, zijn zij in die lobby het meest succesvol. Steeds minder burgemeesters zijn van CDA-huize. Hun plaats wordt steeds vaker ingenomen door een burgemeester van de VVD, PvdA of in mindere mate D66. De ontkerkelijking van Nederland helpt ook aardig mee het CDA de das om te doen. De kerk heeft al lang geen machtsbasis meer in Nederland en een groot deel van Nederland heeft het christendom al lang afgezworen. Kerken moeten sluiten en leden lopen bij het CDA weg. Jong politiek talent meldt zich liever bij de VVD (rechts) of de Partij van de Arbeid (links) aan, omdat een politieke carrière er momenteel bij het CDA gewoonweg niet in zit. Wil je een carrière in de politiek dan zul je de kant uit moeten van VVD of PvdA. Niet bij het CDA.

Sybrand van Haersma Buma heeft de schier onmogelijke taak om het CDA weer terug te brengen in de politieke macht. Maar hij wil hierin maar niet slagen. Fel oppositie voeren helpt niet. Populistische uitspraken ook niet. De kiezer blijft weg. Het CDA moet erg wennen aan de huidige omvang van 12 zetels. Dat is ze sinds de oprichting in 1979 niet overkomen. Ondertussen ziet het CDA met lede ogen aan hoe de komende gemeenteraadsverkiezingen mogelijk de genadeslag zullen betekenen voor het zieltogende CDA. De christendemocraten zijn nu nog ’s lands grootste leverancier van burgemeesters, wethouders en gemeenteraadsleden. Dat is in hoog tempo aan het veranderen. Na 19 maart zullen veel CDA raadsleden vertrekken, en daarmee veel CDA wethouders. Ze dreigen daarom over te stappen naar lokale partijen, VVD en in mindere mate naar de PvdA. Dit soort zaken zijn bekend op het partijbureau en daarom moet er actie worden ondernomen. Het dwingt het CDA tot met maken van andere keuzes. Het is een kat in het nauw die rare sprongen maakt. Het heeft iets weg van de Titanic. De gekozen burgervader is een vinding van D66 en het is niet makkelijk om dat ineens als CDA naar je toe te trekken. Het is daarom niet veel meer dan een lachertje. Net zo’n lachertje als de constante geroep om lagere belastingen, meer macht voor het bedrijfsleven en een kleinere overheid. De kiezer zal deze standpunten tot in lengte van dagen aan de VVD koppelen en niet aan het CDA. Bovendien: waar betaal je die lagere belastingtarieven van? De gekozen burgemeester wordt voor eens en altijd gekoppeld aan D66 en niet aan het CDA. Net als onderwijs aan D66 wordt gekoppeld en cultuur en wetenschap aan de PvdA. Milieu zal aan GroenLinks blijven kleven. Enzovoorts, enzovoorts. In dat landschap is het voor de christendemocraten moeilijk manoeuvreren.

Door te kiezen voor de gekozen burgemeester hopen de christendemocraten het tij te keren. Maar in feite is het een lachertje. Het verkoopt slecht als je decennia lang ergens tegen bent en nu plotseling als een blad aan een boom draait. Dan gaan mensen die keuze analyseren.

Bij deze.