Thriller

Ik kan het me niet meer herinneren, hoe lang het geleden is dat ik een thriller heb gezien, die zó ongelofelijk spannend was, dat ik ‘m tot het einde wilde uitzitten. Geen idee wat de titel van die film was en geen idee wanneer dat ook alweer was. Maar met recht is de thriller van woensdagavond de beste thriller die ik in tijden heb gezien. Ongemeen spannend was het, toen PvdA en VVD boven verwachting goed presteerden en hoger uit kwamen dan opiniepeilers eerder hadden kunnen voorspellen. Daags vóór de verkiezingen peilde meesterpeiler Maurice de Hond de twee nog op 36 zetels en anderen weer PvdA op 37 en VVD op 38. Geen van de opiniepeilers had verwacht dat beiden ongeveer rond de 40 zouden eindigen. Het werd een spannende race, die tot diep in de nacht zou duren en die zelfs mij wakker hield.

Uiteindelijk werd de VVD weer de grootste. Blijkbaar hebben de liberalen meer mensen weten de motiveren dan de sociaaldemocraten en dat siert ze. Op dee kieskaart van Nederland zijn CDA en VVD vrijwel weggedrukt door VVD en PvdA. Alleen SGP wist stand te houden in haar oude kiesdistricten. Verder gingen Groningen, Friesland, Drente, de Bommelerwaard, Twente, de Achterhoek, de vijf grootste steden van Nederland, de staart van Zeeland en de poot van Limburg naar de PvdA en kleurde de kaart van Nederland uiteindelijk voor 2/3 blauw. De VVD boekte de grootste winst ooit en kwam boven verwachting uit op 41 zetels, waar de PvdA gecorrigeerd uit kwam op 39 zetels. Uiteindelijk waren de sociaaldemocraten wel heel erg sociaal en gaven door middel van een lijstverbinding één zetel af aan GroenLinks.

WINNAARS & VERLIEZERS

GroenLinks, waarvan de jongerenbeweging DWARS – onder het mom van de verpakking is belangrijker dan de inhoud (dat hadden ze dan wel weer goed begrepen) – al deels uit de kleren was gegaan om stemmen te winnen, knalde omlaag van 10 naar uiteindelijk 4 zetels. Meedoen in Afghanistan, de ruzie rond de lijsttrekkersverkiezing met Tofik Dibi en het Kunduzakkoord, waarin GroenLinks eigenlijk alleen maar meedeed voor spek en bonen, waren teveel te worden voor de GroenLinks-kiezer. Daarbij kwam partijleider Jolande Sap ook totaal niet over op de kiezer, die meer geïnteresseerd leek in de strijd Rutte-Samsom. Al wordt ze in de media wel zo afgebeeld, toch is Sap niet de grootste verliezer van deze strijd. Mijn advies aan de jonge GroenLinks’ers: volgende keer alle kleding gewoon aanhouden. De onbetwiste verliezer is ook niet Geert Wilders, die door de PVV-kiezer genadeloos is afgestraft voor het weglopen uit de onderhandelingen in het Catshuis, in april van dit jaar. Wel ben ik benieuwd naar hoe de Amerikaanse en Israëlische miljonairs die de PVV financieel steunden, zullen omgaan met dit verlies. Immers, het verhaal van de PVV slaat bij de kiezer niet meer aan. Het is afgelopen, over en uit met de PVV. Men zal – zeker nu het CDA ze als partner heeft uitgesloten – hoogstwaarschijnlijk niet meer meedoen in het Nederlandse politieke landschap en de kans is groot, dat Wilders er noodgedwongen de stekker uit zal trekken. Al zal hij dat zelf nooit eerlijk toegeven. Ook niet het CDA, dat nog maar twee jaar geleden met 45 zetels deelnam aan de verkiezingen en toen al uit kwam op 21 en nu plofte naar 13. Nee, de onbetwiste verliezer is Emile Roemer van de SP; voor hem geen premierschap. Voor hem niet eens de poedelprijs. Zijn SP won niets; verloor niets.

De grootheidswaan van de SP is de kiezer blijkbaar in het verkeerde keelgat geschoten. De SP was tijdens het hoogtepunt van haar populariteit in juni al lijstjes aan het maken wie minister zou kunnen worden en welke ministersposten het zou opeisen. Ook was Emile Roemer al voorzichtig gesprekken aan het voeren met het partijbestuur van de VVD, om niet al teveel tijd kwijt te zijn tijdens de formatieperiode. Als klapper op de vuurpijl haalde de SP al buitenlandse gasten naar Nederland, waaronder Evo Morales van Bolivia en de IJslandse minister van Financiën Steingrímur Sigfusson. Emile Roemer waande zich al minister-president. Ook opper-SP’er Jan Marijnissen zag de SP al wel klimmen naar 45 zetels. Tot slot zag de nummer twee van de SP, Renske Leijten, zichzelf al wel als minister van Financiën, zo liet ze weten in het zondagnachtprogramma Echte Jannen van PowNed. Al met al maakt de SP de vreselijkste fout die de meeste Nederlandse sporters maakten tijdens het EK Voetbal, de Tour de France en de Olympische Spelen, die voor Nederland dit jaar op een regelrecht debacle uitliepen: men dacht de wedstrijd al te hebben gewonnen, voordat deze goed en wel was begonnen. Nooit doen; zeker niet als politicus.

ZIEKELIJK

Walgelijk en om spontane braakneigingen van te krijgen is echter de opstelling van het CDA. De Christendemocraten gingen al twee keer door de helft; van 45 naar 21 en van 21 naar 13. Tijdens de vorige formatieperiode meende het CDA dat het niet aan zet was om mee te doen, maar deze afwachtende houding leverde toch regeringsdeelname op en vormde de basis voor het rampkabinet Rutte-Wilders, waarin het CDA slechts een bijrol speelde. Het deed mee voor spek en bonen. Het CDA had helemaal niets te vertellen in het eerste en tevens laatste kabinet Rutte-Wilders, waarin Wilders de koers bepaalde en Rutte achter het stuur zat. Er kwam een referendum onder de CDA-leden, die zelfs de wereldpers haalde. Het CDA was tot op het bot verdeeld, want het CDA heeft twee vrijwel onoplosbare problemen: 1) Er zijn steeds minder mensen die vanuit geloofsovertuiging stemmen en 2) het CDA brengt twee extreme stromingen bij elkaar, zowel links als rechts. Er zijn linkse CDA’ers; waaronder Hanja Maij-Weggen, Ab klink en Ernst Hirsch-Ballin en er zijn rechtse CDA’ers, waaronder bijvoorbeeld aartsconservatievelingen als Jan-Peter Balkenende, Maxime Verhagen, Henk van der Kamp en Hans Hillen vallen. Deze stromingen zijn binnen het CDA vrijwel onverenigbaar. Een (namaak) huilende Maxime Verhagen gaf uiteindelijk de doorslag: de Christendemocraten deden mee aan het meest rechtse kabinet ooit. De CDA-kiezer herkent zich steeds minder in de koers en wijkt uit naar de VVD en in mindere mate PvdA en SGP. De directe concurrent ChristenUnie kon tot nu toe niet profiteren van het gerommel binnen het CDA.

Het CDA kiest nu weer voor dezelfde tactiek: “ons past bescheidenheid”. Sybrand van Hearsma Buma, ook een voorstander van het rampkabinet Rutte-Wilders, werd gekozen tot nieuwe partijleider maar ook hem lukt het nog steeds niet de twee extreme stromingen binnen het CDA bij elkaar te brengen en dus de kiezer weer te verenigen met de club. Buma, die het goed zal doen als burgemeester van een middelgrote gemeente maar als partijleider nauwelijks uit de verf komt, zou het sieren als het CDA in de oppositie gaat hergroeperen. Maar schijn bedriegt: het CDA wil dolgraag meedoen in de coalitie met PvdA en VVD. Uit landsbelang en omdat ze hun verantwoordelijkheid willen nemen. Wie gelooft dat verhaal nou? Buma kan roepen dat hij niet mee wil doen, omdat hij misschien dan weer voor spek en bonen mee zal doen. Nee, zo gauw Buma de relatief zware ministerspost van Financiën krijgt toegewezen, dan zal het CDA met alle liefde en plezier meedoen.

ONOVERBRUGBAAR?

Ondertussen lijken PvdA en VVD mijlenver uit elkaar te liggen. De sociaaldemocraten en de liberalen lijken voor de onmogelijke opgave te staan om een kabinet te smeden. Volgens de zogenaamde kenners gaat dat niet lukken, omdat de partijen verschillend denken om tal van gebieden. Toch voorspel ik u dat het gaat lukken, omdat zowel Mark Rutte als Diederik Samsom extreem intelligente mensen zijn. Net als in de jaren ’90 van de vorige eeuw, toen de VVD en PvdA ook een kabinet moesten vormen, zal het ook deze keer een uitruil worden van plannen. Je moet kijken naar wat de beide partijen erg belangrijk vinden en waarop ze eventueel zouden kunnen toegeven aan de ander. Kijk je naar de PvdA, dan vinden de sociaaldemocraten een paar zaken erg belangrijk, waaronder terreinen als sociale zaken, onderwijs, innovatie en ontwikkelingssamenwerking vallen. De VVD is een partij van Law & Order (prima politieserie, overigens) en auto’s; de PvdA komt van oudsher op voor de sociaal zwakkeren in de samenleving en dat zal zich uitbetalen. Beide partijen zijn het eens over Financiën, Europa en steun aan de Euro. Ook op Economisch beleid verschillen de sociaaldemocraten en liberalen nauwelijks van elkaar. Het topsectoren beleid blijft ook on der de PvdA overeind, al wil de PvdA meet geld vrijmaken voor innovatie in de maakindustrie. Dat zal op economisch gebied de enige zichtbare wijziging zijn. De geruchten gaan al de ronde dat oud-minister van Financiën Wouter Bos naar Economische Zaken gaat; op Financiën zit immers al Jan Kees de Jager en dat is een wens van de VVD. Bos geniet internationaal aanzien en zelfs voormalig minister van Financiën Gerrit Zalm (VVD) prees eerder de verdiensten van Bos. Zalm zelf blijft toch de beste minister van Financiën ooit, maar die post is dus al vergeven aan het CDA. Gezien de zetelaantallen zal het CDA geen recht hebben op een extra ministerspost of staatssecretarisschap.

PvdA zal moeten toegeven op terreinen als Defensie, Justitie, Binnenlandse Zaken en wegenbouw en kan dat makkelijker uitleggen aan de achterban, die zal begrijpen dat je in een coalitieland als Nederland niet alles kan binnen halen. VVD zal op haar beurt moeten toegeven op bijvoorbeeld sociale zekerheid, onderwijs, innovatie(een belangrijk speerpunt van de PvdA) en buitenlandse zaken. De VVD heeft op Justitie eigenlijk twee prima mensen zitten, die aanzien en gezag hebben: Ivo Opstelten en Fred Teeven. Opstelten, de beste burgemeester ooit, kwam in het kabinet Rutte-Wilders niet uit de verf, omdat hij onder de plak van Geert Wilders zat. Nu zal hij beter uit de verf komen en dat is ‘m gegund. Voormalige officier van Justitie Teeven maakte op tijd de omschakeling van het zieltogende LPF naar het sterkere VVD en dat werd beloond met de post van staatssecretaris van Justitie. Het is hem gegund. Teeven en Opstelten zijn een gouden koppel en dat moet vooral zo blijven. In ruil daarvoor zijn er twee kandidaten beschikbaar voor staatssecretaris van Binnenlandse Saken (het ministerschap gaat naar de VVD): de Amsterdamse locoburgemeester Lodewijk Asher of de Groningse burgemeester Peter Rehwinkel.

FORMEREN

Als zij niet gaan formeren, dan doe ik het maar! Immers; iemand moet het doen... Zo zal – naar mijn bescheiden mening – de ideale opstelling van het nieuwe kabinet er ongeveer uit gaan zien: (Diederik Samsom (PvdA) en Stef Blok (VVD) doen niet mee, want die gaan als fractievoorzitter in de Kamer zitten)

Minister-president: Mark Rutte (VVD) – verandert (helaas) niets aan

Vice-premier en minister van Financiën: Jan Kees de Jager (CDA

Staatssecretaris van Financiën: Frans Weekers (VVD) – verandert niets aan

Minister van Economische Zaken en Innovatie: Wouter Bos (PvdA)

Minister van Buitenlandse Zaken: Denise Bonis (PvdA)

Minister van Onderwijs: Ronald Plasterk (PvdA)

Staatssecretaris van Onderwijs: Halbe Zijlstra (VVD) – verandert niets aan

Minister van Sociale Zaken: Jetta Kleijnsma (PvdA)

Minister van Defensie: Henk Kamp (VVD)

Minister van Justitie: Ivo Opstelten (VVD) – verandert niets aan

Staatssecretaris van Justitie: Fred Teeven (VVD) – verandert niets aan

Minister van Verkeer en Waterstaat: Melanie Schulz-Van Hagen (VVD) – verandert niets aan

Minister van Binnenlandse Zaken: geen idee, maar zal naar de VVD gaan

Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken: Lodewijk Asher (PvdA) of Peter Rehwinkel (PvdA)

Minister van Volksgezondheid: Marleen Barth (PvdA)