Het vaste contract wordt met uitsterven bedreigd

De economie trekt aan. Met dat goede nieuws sluiten VVD en PvdA hun samenwerkingsverband af. De kiezer beloonde de VVD voor die fantastische prestatie en maakte de liberalen wederom de grootste partij van het land. Opmerkelijk genoeg strafte de kiezer de PvdA juist af, terwijl de sociaaldemocraten toch ook debet waren aan de weer opkrabbelende economie. Het gevolg van deze afstraffing is wel dat het nieuwe Kabinet een vooral economisch en rechts kabinet wordt. Naast het belachelijke CDA voorstel om iedereen verplicht het Wilhelmus te laten zingen betekent een rechts kabinet vooral rechtse keuzes. Ontslagrecht zal worden versoepelden het door de PvdA zwaar bevochten Sociaal Akkoord wordt gesloopt. Dat houdt in dat arbeidscontracten soepeler worden.

De werkgelegenheid groeit, maar het aandeel werkenden met een vast contract is opnieuw gedaald, naar 60% (bron: CBS). Na de bouw, zorg, IT en posterijen doet maaltijdbezorger Deliveroo een duit in het zakje: Alle bezorgers moeten geleidelijk worden vervangen door ZZP’ers. De Britse internetdienst wil haar bezorgers nog maar 5 euro per afgeleverde maaltijd betalen, in plaats van een duur uurloon dat begint bij pl/min. 7 euro. Het initiatief lijkt een voortzetting van een trend die al langer gaande is: personeel in vaste loondienst wordt massaal ontslagen en via een achterdeurconstructie weer als zelfstandige aangenomen. Voordeel voor de werkgever: geen doorbetaling bij ziekte of zwangerschap, geen vakantiegeld, geen doorbetaling bij vakantie- en/of feestdagen en voortaan alleen nog maar prestatieloon (wat lager is dan een uurloon). Vaste contracten zijn alleen nog maar weggelegd voor hoger opgeleid- en technisch personeel. Hiervan lijkt vooral middelbaar en lager geschoold personeel de dupe te worden. Zij zijn minder goed in staat te onderhandelen en bovendien moet van het prestatieloon ook nog een verzekering worden aangeschaft en belasting worden betaald. Onmogelijk om onderaan de streep nog voldoende over te houden om van te leven. Toch is dat niet helemaal waar.

We zijn immers gewend aan het verschijnsel “eigen rijder”; een vrachtwagenchauffeur die zichzelf (al dan niet met vrachtwagen) verhuurt aan ieder transportbedrijf dat werk voor hem/haar heeft. De “eigen rijder” is een verschijnsel dat al langer bestaat. Opmerkelijk is het enorme protest zo gauw het idee om personeel te ontslaan en als ZZP’er weer opnieuw aan te nemen, wordt geïnitieerd. Eenmaal in uitvoering (in vakjargon het jeukwoord “uitrollen” genoemd) blijkt dat de nieuwbakken zelfstandigen het eigenlijk best naar de zin hebben. Omdat ze zelfstandig zijn bepalen ze namelijk zelf hun werktijden en de werkdruk. Postbodes die in 2011 door PostNL werden ontslagen konden door nieuwe afspraken met de vakbonden in 2016 weer in vaste dienst. Maar vooral vrouwelijke postbezorgers hadden daar geen zin in: Omdat ze hun eigen werktijden konden bepalen was het niet meer nodig een oppas voor de kinderen te zoeken. De in 2009 bij Cap Gemini ontslagen IT’ers konden eveneens vorig jaar weer in vaste dienst: de IT markt is weer aangetrokken en er is weer werk in overvloed. Maar Het IT personeel had als zelfstandige inmiddels meerdere opdrachtgevers gevonden, wat meer geld in het laatje bracht.

Toch moet hier een kanttekening bij worden geplaatst: Niet iedereen is instaat te onderhandelen met zijn opdrachtgever en de meeste opdrachtgevers hebben strikte eisen qua aankleding van het personeel. Uniform, uiterlijk van het voertuig, gereedschappen etc. moeten door de ZZP’er zelf worden aangeschaft en betaald, evenals verzekering, pensioen en belastingen. Toch hoewel een vast contract in de nabije toekomst de status van een lokkertje krijgt net als een leaseauto, GSM en laptop van de zaak en bonussen lijken vooral hoger opgeleiden wel in voor een bestaan als ZZP’er: Er kan voor meerdere opdrachtgevers worden gewerkt en eventuele vindingen (patenten, octrooien, nieuwe werkmethodes e.d.) zijn niet meer automatisch eigendom van de opdrachtgever.

Werknemer wordt ondernemer. Het is de natte droom van de VVD, die op het punt staat werkelijkheid te worden. Het vaste contract wordt dus, net als de tijger, het tropisch regenwoud en de olifant, met uitsterven bedreigd.

Het vaste contract wordt met uitsterven bedreigd. Bron: Peter H van Mulligen