Selfie

Tijdens zijn State of the Union in 2003 sprak de Amerikaanse president George W. Bush over een steeds zichzelf regulerende maatschappij. Dat had hij vast niet zelf verzonnen, want zo slim was hij niet. De Amerikaanse president sprak over het zelfbeschikkingsrecht van mensen, waarbij burgers niet langer meer een beroep zouden doen op algemene voorzieningen die door de overheid werden betaald, maar problemen eerst zelf zouden oplossen. De president sprak bijvoorbeeld over het overheidspensioen, dat op lange termijn zou verdwijnen. Twintigers en dertigers van toen (dertigers en veertigers van nu) zouden hun eigen pensioenverzekering moeten gaan afsluiten, want als zij de pensioengerechtigde leeftijd zouden hebben bereikt, dan zou het overheidspensioen niet langer meer bestaan. Ook de traditionele WW-uitkering (voor zover die in de VS nog WW uitkering mag worden genoemd) zou op langere termijn verdwijnen. Ook zouden burgers in de toekomst niet langer meer kunnen leunen op vaste arbeidscontracten (eveneens voor zover in de VS van toepassing), want burgers zouden zichzelf steeds vaker moeten uitlenen in een soort ZZP-vorm.

De reacties uit de rest van de wereld waren verbazend. Iedereen fronste zijn of haar wenkbrauwen. Was die man nou helemaal dolgedraaid? Bush werd vervolgens weggezet als domme, stomme machtswellusteling die diende als marionettepop van de Amerikaanse defensie industrie. Die hadden hem immers in het zadel geholpen. We spraken toen nog over de periode van vóór de kredietcrisis, die pas aanbrak in het laatste jaar van zijn tweede en dus laatste ambtstermijn. We spraken over een wereld waarin het geld niet meer op kon. De Bankencrisis vijf jaar later heeft dat beeld drastisch veranderd. Alsof George W. Bush wist wat er zou gebeuren.

Iets meer dan tien jaar na die uitspraken van Bush zijn we inmiddels zo’n beetje over de bankencrisis heen en hebben we te maken met een wereld waar het geld inmiddels op is. Rijke oligarchen uit Rusland, Chineesche grootindustriëlen en oliesjeiks uit het Midden Oosten hebben de macht gegrepen simpelweg omdat zij hebben wat de gemiddelde Westerling toen nog wel had, maar nu inmiddels niet meer: geld. Heel veel geld. Dus het beeld is omgeslagen en Westerse politici zijn gaan beseffen dat ze niet langer meer met geld kunnen smijten. Het geld was op en het alternatief was geld gaan lenen bij Russen, Chinezen of Saudi Arabiërs. Die houden er een nogal bedenkelijke democratie op na. Dat is niet handig en dus moesten de Westerse politici wel een beroep doen op de burgers. Een beroep doen op de banken, die de crisis hadden veroorzaakt en desondanks honderden miljarden euro’s belastinggeld kregen om overeind te blijven is blijkbaar teveel gevraagd.

Het alternatief was: zelf alles regelen. Geen beroep meer doen op de gemeenschap. Zelf doen. En dan komen we weer terug bij de State of the Union van George Bush, die in 2003 al voorspelde dat zelfregulering de toekomst had. Eerst alles zelf regelen voordat je een beroep doet op de gemeenschap. Het woord ‘zelf’ was tijdens deze gemeenteraadsverkiezingen het toverwoord. Het was niet weg te slaan uit de partijprogramma's en debatten. Alle partijen, van links tot rechts, riepen op om eerst zelf je eigen problemen op te lossen, daarna een beroep te doen op je directe omgeving en als dat niet lukt, dan pas een beroep te doen op de gemeenschapskas en ook die stond maar mondjesmaat voor je klaar:”Eigen initiatief van de burger en ondersteuning daar, waar nodig”. Dat was nodig omdat de overheid taken overhevelt naar de gemeente en die moet die taken ook nog eens met fors minder geld doen. Dat het komt er dus simpelweg op neer dat je als hulpbehoevende alleen maar wordt geholpen als je bijna verzuipt. Of al verzopen bent...

Het is sinds de opkomst van wijlen Pim Fortuyn bijna een schande om een beroep te doen op de gemeenschapskas. Als je hulpbehoevend bent en vraagt om hulp, dan kijkt de hele maatschappij je aan alsof je een misdadiger bent. Zelfs de dienstdoende ambtenaar kijkt je aan alsof hij water ziet branden. Alsof je ter plekke een buitenaards wezen bent geworden. Als hij je al aan kan kijken, want de aanvraag moet je tegenwoordig zelf indienen op het internet. Lekker persoonlijk, dus. Het VVD-individualisme in Nederland is compleet doorgeslagen. Ieder voor zich: God voor ons allen. Het probleem dat armen armer worden en rijken rijker is al lang een gepasseerd station. Het is een feit dat we met z'n allen hebben geaccepteerd, aangezien we in 2012 massaal op de VVD hebben gestemd en dat deze gemeenteraadsverkiezingen waarschijnlijk weer massaal gaan doen. Dat armen armer worden en rijken rijker is een voortvloeisel uit de steeds zichzelf regulerende maatschappij. Anno 2014 is de houding in Nederland steeds vaker ikke, ikke, ikke en de rest kan helemaal ter plekke kapot vallen. "Als ik het maar goed heb, wat kan mij jouw problemen schelen?". We bekijken de wereld steeds vaker vanuit ons eigen stekkie, vanachter onze eigen geraniums. Sociale samenhang – ook even naar de buurman kijken hoe het daarmee gaat – is er tegenwoordig helemaal niet meer bij. Niet voor niets werd begin dit jaar in Rotterdam een vrouw gevonden die al meer dan 10 jaar dood in haar eigen huis lag. De buren hadden al die tijd niets gemerkt. Haar bloedeigen dochter nam geen contact meer met haar op. Niet voor niets lag een verongelukte man bijna twee dagen dood in zijn auto langs de kant van de A16 bij Breda, voordat hij door de politie werd ontdekt. Let wel: de A16. Dat is één van de drukst bereden snelwegen van Nederland, misschien wel van heel West-Europa. Per uur gaan er duizenden en duizenden auto's van noord naar zuid en van zuid naar noord. Van al het verkeer vanuit Spanje, Frankrijk en België dat naar Noord Europa wil, komt 80% over de A16. Het is er dag in, dag uit een drukte van belang. Niemand die de dode man opmerkte.

Van de politiek moeten we alles zelf regelen. Eerst zelf kijken of we onze eigen problemen kunnen oplossen, daarna een beroep doen op onze omgeving, alvorens we een beroep gaan doen op de gemeenschap. Maar veel mensen hebben door het doorgeslagen individualisme die omgeving niet eens meer. De maatschappij – en dus ook je omgeving – heeft geen enkele zin om te worden opgezadeld met jouw problemen. Het boeit ze simpelweg niet! Jij hebt jouw problemen, zij hebben die van hun. Tegenwoordig zijn mensen veel te veel met zichzelf bezig: ik moet carrière maken, ik moet een mooi huis kopen, ik moet een dure vakantie aanschaffen, ik moet… ik moet… ik moet. Ikke, ikke, ikke en de rest kan de tering krijgen. Ik moet overleven. In het perspectief van carrière maken zullen de twintigers en dertigers van nu – de dertigers en veertigers van over 10 jaar – de laatsten zijn die nog in het bezit zijn van een arbeidscontract. Over tien jaar (dus in 2025) zijn we allemaal ZZP’ers, die van projectcontract naar projectcontract hoppen. Daar waar werk is, zijn we aanwezig. Werkgevers nemen geen mensen meer in (vaste) dienst, maar huren louter nog tijdelijk ZZP’ers in om werkzaamheden te verrichten. Zo zijn ze gevrijwaard van werkgeverslasten, pensioenen en doorbetalingen tijdens ziekte of zwangerschappen. Ziek? Helaas! Dan gaat het werk naar een ander. Zwanger? Leuk voor je, maar het werk gaat naar een ander. De ZZP’er zal zelf moeten zorgen voor belastingafdrachten, premies volksverzekeringen, pensioenen en werkloosheidsuitkering. Dan moet er ook nog onderaan de streep geld over blijven om eten en drinken te kopen. Je bent je eigen werkgever. Je eigen uitzendbureau. Je moet zelf zorgen voor opdrachten. Het is een haast onmogelijke opgave, maar een toekomstvisie van George W. Bush waarin de schrijver van dit stukje heilig gelooft.

Ironisch genoeg hebben de Amerikanen nu inmiddels ondervonden dat dit selfie ook weer geen goed idee is. Daarom omarmen de Amerikanen steeds vaker het systeem van voor elkaar zorgen zoals we dat in 2003 hadden. Dus in 2025 hebben wij dat ook weer.