Let op met nieuwe verkiezingen – Het kan u en anderen ernstige schade toebrengen

 Dat de storm rondom de toeslagenaffaire nog steeds niet is gaan liggen is een tegenvaller voor Mark Rutte, die na de vierde verkiezingsoverwinning op rij had gedacht even snel een kabinet te formeren. Nu lijkt het er steeds meer op dat Rutte opnieuw naar de kiezer zal moeten. Maar dat is gevaarlijker dan het in eerste instantie lijkt.

De toeslagenaffaire: Na de Bulgarenfraude – waarin Bulgaren gesteund door de Bulgaarse maffia massaal in Nederland toeslagen aanvraagden en toen ze die eenmaal kregen weer met de noorderzon vertrokken – wilde de Overheid een daad stellen en bedacht een computersysteem genaamd SIRI die op basis van algoritmen fraudeurs aanwees en hen brieven stuurde om de reeds ontvangen toeslagen terug te betalen. Met rente. Maar de Belastingdienst kwam er al snel achter dat het systeem de verkeerde mensen als fraudeurs aanwees (vrijwel allemaal mensen van kleur of mensen met een niet-Nederlandse achternaam) en informeerde de verantwoordelijke ministers. Die deden helemaal niets waardoor het systeem kon doormodderen en de fraudeurs – die helemaal geen fraudeurs bleken te zijn – angsten aanjoeg waardoor enkelen van hen zelfmoord pleegden omdat ze de immense claims niet konden terugbetalen. Kamerleden Renske Leijten en Pieter Omtzigt zochten de zaak uit en kwamen erachter dat Asscher, Rutte, Hoekstra, Wiebes en een hele zwik VVD’ers een behoorlijke scheven schaats hadden gereden. De enige die verantwoordelijkheid nam was Asscher. Hoewel niet meer verantwoordelijk – Asscher was geen minister meer – nam Asscher onder druk van rechts Nederland verantwoordelijkheid en trad terug.

Door alle commotie rondom Asscher was Nederland alweer vergeten dat Rutte de politieke baas van Asscher en dus hoofdverantwoordelijk was Sterker nog: in de Grondwet staat dat het huidige Kabinet verantwoordelijk is voor de daden van alle voorgaande kabinetten. Maar Rutte was af van een belangrijke politieke vijand, die het hem in de campagne knap lastig had kunnen maken. Rutte kon fluitend naar de overwinning wandelen want niemand kon hem nog wat doen. De formatie na de verkiezingen leek een bijzaak te worden aangezien de huidige coalitie in de peilingen er goed voor stond. Maar de slordigheid van minister van Binnenlandse Zaken (!) en informateur Kaisa Ollongren heeft inmiddels een hele beerput opengetrokken.

Inmiddels blijkt hoezeer Rutte en de zijnen hun best hebben gedaan om gekozen volksvertegenwoordigers Renske Leijten en Pieter Omtzigt te ‘sensibiliseren’. In rond Hollands wil dat zoveel zeggen als ‘kalt stellen’, ‘uitschakelen’. Eerst leek Rutte het ‘probleem’ Pieter Omtzigt alleen in de formatie te hebben aangestipt (‘functie elders’) . Tijdens het debat hierover bleek dat Rutte tijdens de verkiezingscampagne al contact had gezocht met het CDA om Omtzigt uit te schakelen. Vorige week bracht RTL Nieuws naar buiten dat Rutte nog voor de verkiezingen in de ministerraad pogingen had ondernomen om kritische Kamerleden uit te schakelen. Ook bleek dat hij hierbij de steun kreeg van inmiddels D66 leider Sigrid Kaag en CDA leider Wopke Hoekstra. De inmiddels vrijgegeven formatiestukken bevestigen dat ontluisterende beeld.

Dat vormt geen goede basis voor de huidige formatie, die inmiddels zo goed als vast is gelopen. Pogingen van Rutte om het vertrouwen te herwinnen hebben de chaos alleen maar groter gemaakt. Zo ongeveer alle mogelijke coalitiepartners inclusief PvdA/GroenLinks en ChristenUnie hebben laten weten hierdoor niet mee te willen doen in Kabinet Rutte 4. Wanneer ze hun pot stijf houden komen nieuwe verkiezingen in zicht.

Maar bij nieuwe verkiezingen zal de VVD er vrijwel zeker opnieuw met de winst vandoor gaan en D66 zal wederom tweede worden. Sterker nog: uit peilingen blijkt dat bij nieuwe verkiezingen zowel VVD als D66 op extra zetels kunnen rekenen. De VVD zou dan van de huidige 34 naar 35 zetels gaan; D66 van 24 naar 27. Het lot van de slachtoffers in de toeslagenaffaire kan de VVD- en D66-kiezer simpelweg niet bekoren. Het interesseert ze niet. Het boeit ze niet. Het laat ze Siberisch. Zolang het hen maar goed gaat. Daarmee komen D66 en VVD alleen maar steviger in het zadel te zitten. De oppositie wordt hierdoor alleen maar zwakker. Het heeft zichzelf zwakker gemaakt. Het nieuwe Kabinet Rutte kan met linkse thema’s makkelijk steun zoeken op de linker flank en met rechtse thema’s meerderheden zoeken op de rechter flank. De tegenmacht is uitgeschakeld. Rutte kan ongestoord doorgaan.

Er is simpelweg niets of niemand die hem klein krijgt.

Mediageil Outbreak Management Team stort het land in een chaos

Meer dan een jaar hebben we nu te maken met het coronavirus; het virus dat volgens experts het killervirus is waar ze al lange tijd voor vreesden. Sinds december 2020 zit Nederland helemaal op slot. Deskundigen, experts, artsen, politici en ziekenhuisdirecteuren tuimelen sinds een jaar over elkaar heen om voor steeds strengere coronamaatregelen te pleiten. Eerst was er de mondkapjesplicht, gevolgd door de algehele afsluiting en daarna de avondklok. Maar het was allemaal niet streng genoeg. Steeds weer doken er deskundigen, experts, artsen, politici en ziekenhuisdirecteuren in de media op die de maatregelen waarvoor ze zelf eerder pleitten, niet streng genoeg vonden. Een deskundige bracht het in de dagelijkse talkshow “Op 1”op gegeven moment zelfs alsof het om een menu bij de McDonald’s ging: “mondkapjesplicht met avondklok”. Cola en frietsaus erbij?

Ondanks dat McDonald’s menu wil het in Nederland niet vlotten met de besmettingscijfers. Om maar te  zwijgen over de complete chaos rondom het vaccinatieprogramma. De vraag kan inmiddels worden gesteld of al die vrijheidsbeperkende coronamaatregelen wel echt helpen. Spreken de deskundigen en experts elkaar niet te vaak tegen? Waar de één (Diederik Gommers) vindt dat er moet worden gestopt met  het vaccineren, vindt de ander (Ernst Kuipers) dat er juist moet worden doorgegaan met vaccineren, omdat het risico op besmettingen daarmee afneemt.

Sinds maart 2020 krijgt de argeloze Nederlander iedere drie weken een persconferentie met de minister president en de minister van Volksgezondheid, die doen alsof ze nieuws brengen, maar feitelijk steeds lege kogelhulzen afschieten. Steeds als de kijker nieuws verwacht, krijg je als kijker uitspraken te horen die de vorige keer ook al waren gezegd. Nodeloos tijdverdrijf, dus.

Draait deze mediagekte niet teveel om de merknamen? Draait het niet teveel om het ‘ik heb het je gezegd’-gevoel, waarmee de experts, deskundigen, virologen en epidemiologen straks na de coronacrisis in de media kunnen uitleggen dat zij deze crisis hebben voorspeld (zoals ook na de economische crisis van 2008 plotseling uit alle hoeken gaten allerlei (pseudo)economen opdoken die een claim legden op de voorspelling dat zij de economische crisis hadden zien aankomen)? Waren die persconferenties met  de minister president niet gewoon verkapte campagnepraatjes, waarmee de VVD de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart jongst lede glansrijk won? Draait het tijdens de talloze gesprekken in de praatprogramma’s op radio en TV en artikelen in de kranten niet teveel om de merknamen Diederik Gommers, Ernst Kuipers, Marion Koopmans, Jaap van Dissel, … et cetera, et cetera. Mensen die van deze coronacrisis handig gebruik maken om hun naam te vestigen om er straks na de coronacrisis een centje bij te verdienen in het lezingencircuit of met een boek? Hebben de leden van het mediageile Outbreak Management Team (OMT) er geen belang bij deze coronacrisis zo lang mogelijk duurt, zodat zij zo vaak mogelijk in de media kunnen uitleggen wat ze al eerder hebben uitgelegd?

Ondertussen de argeloze burger niet meer waar hij of zij aan toe is, of wat de (nabije) toekomst gaat brengen. Na een jaar coronavirus is Nederland coronamoe. Terug naar het leven van vóór de coronacrisis duurt te lang. Het vaccineren gaat te langzaam en het beleid is rommelig. Omdat niemand verantwoordelijkheid wil nemen als het mis gaat wordt er eindeloos overlegd, onderzocht, vaccineren gepauzeerd en gegoocheld met besmettings- en vaccinatiecijfers om de enorme chaos die de politiek en het OMT zelf hebben gecreëerd een beetje op te poetsen. Het mediageile OMT heeft dit land in een enorme chaos gestort en de politici gaven het laatste zetje. Ondertussen verdient een klein groepje mensen tientallen miljoenen aan deze coronacrisis met handel in mondkapjes, ontsmettingsgel of gewoon door aanspraak te maken op loonsteun en subsidies die ze eigenlijk niet nodig hebben, of door een monopoliepositie voor zichzelf op te eisen.

Tijdens een EK of WK voetbal heeft Nederland 17 miljoen bondscoaches. In de nineties was heel Nederland plotseling beleggingsexpert. Tijdens de economische crisis van 2008 kende Nederland plotseling 17 miljoen economen. Tijdens deze coronacrisis is heel Nederland plotseling viroloog, immunoloog, epidemioloog tot zelfs vaccinatie communicatie expert.

Heus waar, er is iemand in Nederland die zich zo noemt.

Is het einde van het tijdperk Mark Rutte in zicht?

Eigenlijk is heel politiek Den Haag het er over eens: de komende week (week 14/2021) wordt politiek gezien een bloedstollend spannende week. Is het einde van het tijdperk Mark Rutte in zicht? De premier zelf en zijn eigen VVD willen nog van geen wijken weten. Vooral ook omdat er in de coulissen geen echt goede opvolger klaarstaat. Edith Schippers zit met haar miljoenensalaris lekker haar zakken te vullen bij DSM in Heerlen en moet er niet aan denken om haar hoofd weer in dat Haagse wespennest te steken. Klaas Dijkhoff, die ook wordt genoemd, heeft die Haagse slangenkuil net verlaten.

Vast staat dat de bewegingsruimte van Rutte steeds kleiner wordt. Met het willen uitschakelen van de immens populaire Pieter Omtzigt en felste Rutte criticus is Rutte net een stap te ver gegaan. Daar is iedereen (behalve de VVD) het er wel over eens. Maar nu Rutte van geen wijken wil weten en de VVD en de VVD kiezer hem onvoorwaardelijk blijven steunen (80% van de kiezers de op 17 maart jl VVD hebben gestemd hebben zouden dat zó weer doen) wordt de legpuzzel er niet makkelijker op.

Vast staat ook dat de SP en ChristenUnie niet zullen deelnemen aan Rutte 4. Zowel Lillian Marijnissen (SP) als Gert Jan Segers (ChristenUnie) hebben zich daarover luid en duidelijk uitgesproken. Dus wordt het nu spannend wat PvdA en GroenLinks gaan doen: Spreken zij zich – in navolging van hun steun aan de motie van wantrouwen – uit tegen een Kabinet Rutte 4, of zwichten zij voor de druk van de coronacrisis en schuiven ze uit het landsbelang alsnog aan bij CDA, D66 en de VVD van Rutte? Wanneer PvdA en GroenLinks zich duidelijk uitspreken tegen deelname aan een Kabinet Rutte 4 dan blijven er weinig keuzes meer over voor Rutte. Het tweetal gaf eerder al aan niet zonder elkaar in een kabinet te stappen.

Deze week zullen alle ogen gericht zijn op Sigrid Kaag (D66) en Wopke Hoekstra (CDA), die allebei weliswaar fel uithaalden naar Rutte maar en motie van wantrouwen toch niet steunden. Het politieke lot en daarmee de politieke toekomst van Rutte ligt in hun handen. Nu Rutte alvast positie heeft ingenomen (hij wil premier blijven) zijn zij aan zet. Gaan Kaag en Hoekstra alsnog in zee met de VVD van Rutte dan stelde die motie van afkeuring eigenlijk niet zoveel voor.  Tegelijkertijd zal de VVD het doorgaan beschouwen als een nederlaag voor Kaag en Hoekstra, wat de positie voor de VVD in een eventueel kabinet Rutte 4 alleen maar sterker maakt. Komt er een centrumlinks minderheidskabinet Kabinet Kaag I (eventueel met gedoogsteun van ChristenUnie, Partij voor de Dieren, Bij1 en SP) dat bij ieder onderwerp steeds op zoek moet haar meerderheden of buigt het tweetal onder de druk van de VVD en van rechts Nederland, en gaat alsnog in zee met de premier die ze eigenlijk niet echt vertrouwen? Is zo’n minderheidskabinet niet een heel kort leven beschoren en moet Nederland begin volgend jaar alweer naar de stembus, omdat het Kabinet Kaag I is gevallen over een stel knorrige en nukkige VVD’ers?

Vooral bij het CDA zullen ze het niet echt zien zitten dat hun partij gaat samenwerken met de VVD van Rutte, die hun populaire partijgenoot Pieter Omtzigt wilde uitschakelen. Omtzigt zelf zal zich genomen voelen en waarschijnlijk uit de partij stappen.

De afgelopen 10 jaar heeft de VVD een sterke maatschappelijke positie opgebouwd. De liberalen leveren veruit de meeste burgemeesters en wethouders, hebben de meeste Gedeputeerde Staten en Commissarissen van de Koning en zijn de grootste fracties in de Eerste- en Tweede Kamer, en hebben de meeste hoge posities bij belangrijke lobbyclubs. Dus zelfs als de VVD door het geblunder van Rutte niet meer meedoen in een coalitie, dan nog zijn we voorlopig nog niet van de liberalen verschoond.

Zie ook:

Kan Nederland zich opmaken voor de eerste vrouwelijke premier?

Komen er nieuwe verkiezingen naar aanleiding van de Ollongren notities?  

Kan Nederland zich opmaken voor de eerste vrouwelijke premier?

Eigenlijk vindt de gehele Kamer dat Mark Rutte te ver is gegaan in zijn poging CDA lastpost Pieter Omtzigt het zwijgen op te leggen. Rutte blijft volhouden dat hij juist waardering voor Omtzigt heeft en hem juist wilde promoveren tot minister. Maar waarom begin je dan al over Omtzigt vóór dat Nederland überhaupt naar de stembus is gegaan en waarom kom je juist met die naam tijdens de verkenningsfase? Het bespreken van een Kamerlid die niet van jouw eigen partij is, maar een gekozen volksvertegenwoordiger is van een andere partij, is ondemocratisch en strafbaar. Omtzigt is niet Rutte’s zorg en valt niet onder Rutte’s supervisie. Hoewel Rutte en de verkenners Jorritsma en Ollongren zich van het bespreken van Omtzigt niets meer kunnen herinneren was het duidelijk dat ‘positie Omtzigt, functie elders’ bedoeld was om de CDA’er kalt te stellen.

Internationaal is Mark Rutte een sterk merk. Vriend en vijand is het er over eens dat Mark Rutte Nederland internationaal goed vertegenwoordigt. Rutte is een graag geziene gast bij vrijwel alle belangrijke regeringsleiders. Even leek het erop dat Rutte de langst zittende Europese regeringsleider zou worden wanneer Angela Merkel vanwege haar hoge leeftijd later dit jaar sowieso zou aftreden. Die kennis en ervaring zou hem in de EU een machtig en invloedrijk persoon maken.

Maar na de motie van wantrouwen (gesteund door de gehele oppositie) en de motie van afkeuring (gesteund door de hele Kamer) lijken de politieke dagen van Rutte geteld. Zijn politieke lot ligt in handen van Wopke Hoekstra (CDA) en Sigrid Kaag (D66), die tijdens de formatiebesprekingen al lieten doorschemeren niet bijster veel zin te hebben in nóg eens 4 jaar Rutte. Hoekstra had (en ik citeer) ‘geen zin om aan te schuiven bij een liberaal motorblok’ en Kaag wilde (en ik citeer wederom) ‘een zo progressief mogelijk Kabinet’. Geliefde partners zijn daarbij PvdA en GroenLinks. Maar zowel PvdA als GroenLinks steunden afgelopen woensdag (31 maart 2021) zowel de motie van afkeuring als de motie van wantrouwen. Een hernieuwde samenwerking met die twee in Rutte 4 zit er dus niet meer in. Ook de ChristenUnie liet vandaag (zaterdag 3 april 2021) weten Rutte 3 af te willen maken, maar geen zin te hebben in Rutte 4.

De meest waarschijnlijke optie is nu een minderheidskabinet onder leiding van Sigrid Kaag. Een Kabinet Kaag I bestaande uit D66, CDA, PvdA en GroenLinks, dat een coalitieakkoord op hoofdlijnen sluit, met gedoogsteun van ChristenUnie, Partij voor de Dieren, SP, Bij1 en VOLT. Niemand zit te wachten op een regeringscoalitie met 7 partijen (of meer). Kaag zal er rekening mee moeten houden dat de VVD – eenmaal haar wonden gelikt – en andere rechtse partijen niet zomaar in ieder onderwerp mee zullen gaan. Dus zal Kaag de bekende akkoorden van stal moeten halen. Tijdens Rutte 2 sloot het toenmalige minderheidskabinet van VVD en PvdA verschillende akkoorden met onder andere ChristenUnie, SGP en D66, om zo meerderheden te creëren in de Eerste- en Tweede Kamer. Ook het CDA deed hierin af en toe mee. Zo'n akkoord is een serie voorstellen die onder één en hetzelfde onderwerp vallen. Zo waren er bijvoorbeeld het Techniekakkoord, het Zorgakkoord, Woonakkoord en het Onderwijsakkoord.

Naast een regeerakkoord op hoofdlijnen, gesteund door D66, CDA, PvdA en GroenLinks, en gedoogd door ChristenUnie, PvdD, Bij1 en SP zullen er dus akkoorden komen waarin de VVD ongetwijfeld mee zal willen doen. Een beetje VVD’er zal nooit ‘nee’ zeggen tegen extra geld voor defensie, het bouwen van extra woningen, de aanleg van de Lelylijn of het stimuleren van de economie.

De afgelopen jaren stond de VVD in het algemeen en Rutte in het bijzonder stijf van de schandalen en integriteitskwesties. Door te roepen dat hij zich niets meer van het vooral kon herinneren leek Rutte er steeds mee weg te komen en dat gebeurde over het algemeen ook. Daarmee waande Rutte zich koning in zijn eigen rijk. Maar met het willen kalt stellen van de immens populaire Pieter Omtzigt is Rutte net even een stap te ver gegaan. En daar gaat hij nu de prijs voor betalen.