Wie denkt dat er zich in Den Haag iets nieuws voltrekt, kijkt niet goed. Wat we zien is geen toevallig formatieresultaat, maar een beproefd VVD-draaiboek. Nederland stevent af op Kabinet-Jetten I: een kabinet dat vanaf dag één wordt vastgezet op één onderwerp – immigratie – en daarmee feitelijk een doorstart vormt van het vorige, vroegtijdig mislukte kabinet. Niet omdat immigratie alle andere problemen overstemt, maar omdat de VVD dat zo wil. Wie de agenda vernauwt, grijpt de macht.
Rob Jetten verschijnt in dit decor niet als politiek leider,
maar als uitvoerder. De echte regie ligt bij VVD-leider Dylan Yeşilgöz, die
ondanks verkiezingsverlies opnieuw bepaalt wie mag meedoen en tegen welke
prijs. Wie zich voegt, mag blijven. Wie tegenspreekt, wordt gesloopt. Frans
Timmermans weet hoe dat werkt. Hans Wijers wist het al eerder. De parallellen
met Dick Schoof zijn pijnlijk duidelijk: een premier zonder eigen gezag,
gestuurd door een partijleider die buiten beeld regeert.
Dit is geen incident. Dit is VVD-strategie. Door vooraf
alles uit te sluiten wat links is, maakt de VVD zichzelf “onmisbaar”. Het
gevolg is dat kleine partijen met een marginaal mandaat, zoals JA21, ineens
onevenredig veel invloed krijgen. Niet omdat de kiezer daarom vroeg, maar omdat
de VVD het formatiespel zo heeft gemanipuleerd. Dat dit opnieuw de deur openzet
voor extreemrechtse politiek is geen ongeluk, maar de bedoeling.
De tragiek is dat D66 hier (opnieuw) intrapt. Jarenlang
profileerde de partij zich als progressief en Europees baken. Nu dreigt zij
hetzelfde lot te ondergaan als NSC: leeggezogen, beschadigd en uiteindelijk
overbodig. Wie D66 stemde voor een links-liberaal alternatief, krijgt een
centrumrechts kabinet waarin VVD-retoriek en extreemrechtse frames uit het
vorige faalkabinet gewoon worden voortgezet. Dat dit wordt verkocht als
“bestuurlijke verantwoordelijkheid” is een schaamlapje voor het opgeven van
principes.
Ondertussen mag links wel meewerken, maar niet meebeslissen.
GroenLinksPvdA wordt door Yeşilgöz vakkundig buiten de formatie gehouden, maar
mag straks wel rechtse plannen aan een meerderheid helpen in Tweede- en Eerste
Kamer. Invloed nul, verantwoordelijkheid maximaal. Het is een bestuursstijl die
we herkennen uit eerdere periodes van democratische verschraling: oppositie als
stemvee.
De VVD verdedigt dit alles met het bekende riedeltje over
“concrete oplossingen”. De werkelijkheid is dat vrijwel elk kabinet met
VVD-deelname voortijdig is geklapt. De enige uitzondering? De samenwerking met
de PvdA – precies de partij die Yeşilgöz systematisch demoniseert. Haar eigen
staat van dienst spreekt boekdelen: zij liet een kabinet vallen waarin haar
partij de grootste was, verloor verkiezingen, stapte in een extreemrechts
experiment met de PVV dat tweemaal achter elkaar ontspoorde, en presenteert
zich nu opnieuw als winnaar – met minder zetels dan voorheen. Stabiliteit wordt
beloofd, chaos geleverd.
Ook inhoudelijk belooft dit weinig goeds. Grenscontroles die
vooral overlast veroorzaken en nauwelijks effect hebben zijn inmiddels
gedocumenteerde praktijk. Het vorige extreemrechtse experiment leverde
bestuurlijke chaos, juridisch gedoe en maatschappelijke polarisatie op. Dat dit
nu opnieuw als uitgangspunt dient, laat zien dat de VVD liever scoort op
framing dan regeert op resultaat.
De kans is dan ook groot dat Jetten de nieuwe Schoof wordt:
een premier die uitvoert wat elders wordt besloten. Bontenbal en Jetten hebben
zich laten inpakken door een VVD die, ondanks verkiezingsverlies, haar greep op
de macht verder heeft verstevigd. De richting wordt bepaald door Yeşilgöz, met
daarboven de steeds zichtbaardere schaduw van een nieuwe flirt met de PVV. Niet
het regeerakkoord stuurt, maar de machtspolitiek.
De echte vraag is dan ook niet of dit kabinet stabiel wordt,
maar hoe lang het duurt voordat het opnieuw misgaat. Hoe geloofwaardig is de
belofte van een stabiel kabinet als de architect ervan verantwoordelijk is voor
zoveel eerdere breuken? Hoe democratisch is een systeem waarin
verkiezingsuitslagen alleen tellen als ze de VVD goed uitkomen? En hoe lang
accepteren we een politieke cultuur waarin blokkeren wordt beloond en
verantwoordelijkheid structureel wordt afgewenteld?
Wie nu juicht, zou zich moeten afvragen wie straks de
rekening betaalt. De geschiedenis leert: dat is zelden de VVD zelf.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten