Jan Dijkgraafs gokkast democratie

De politiek in Nederland is gebaseerd op het hebben van standpunten. Een politieke partij heeft standpunten en daarover ga je met elkaar in debat. Of, indien je va de PVV bent, sla je je tegenstander de hersenen in. Desalniettemin: ook de PVV heeft standpunten. Op basis van die standpunten kies je als kiezer voor een politieke partij. Er is een partijprogramma dat geen enkele kiezer ooit leest. Maar het is er. Op basis van dat partijprogramma worden Kamerleden gekozen en gaan partijleiders met elkaar in debat. De kiezer maakt zijn (of haar) keuze op de dag van de verkiezingen. Dat is democratie en dat is geweldig.

Maar wat als je geen partijprogramma hebt. Wat als de partij dat doet wat de meerderheid van de leden op dat moment kiest? Er wordt een motie ingediend en de Kamerleden van die partij moeten eerst op de website van de partij kijken wat de leden vinden alvorens zij hun mening laten horen. Dat is niet alleen krom. Het is niet alleen het afschuiven van verantwoordelijkheden. Het is ook nog eens onhaalbaar.

Toch gaat GeenPeil het proberen. De partij van columnist Jan Dijkgraaf wil verder gaan dan de PVV, die meewaait op de winden van de maatschappij. GeenPeil wil de leden direct vragen wat zij willen en die mening wordt in de Tweede Kamer vertoond. Dus als er een wetsvoorstel of motie wordt ingediend dan gaan de tien Kamerleden (want op zoveel zetels rekent lijsttrekker Jan Dijkgraaf) eerst op de website van de partij kijken wat ze moeten gaan stemmen alvorens de gaan stemmen. Dat kan het stemproces ernstig vertragen. Onnodig, als je als partij gewoon verantwoordelijkheid durft te nemen en het risico aan durft om na jouw beslissing daarop te worden afgerekend.

Met de formule van Dijkgraaf kun je als politieke partij alleen maar winnen. De partij doet immers wat het volk wil. Het gaat verder dan het meewaaien op iedere wind van de PVV, het zwevende verhaal van het CDA en de open lijsttrekkersverkiezing van de PvdA. Alleen maar winnaars zou je denken.

Maar het probleem van Jan Dijkgraaf zal toch echt gaan worden met welke standpunten hij zich wil profileren. Je kunt immers niet de hele tijd blijven volhouden dat het standpunt van de kiezer jouw standpunt is. Niet alleen omdat het wel erg vaag is; het ook nog eens een doorgedraaide langspeelplaat die de kiezer op gegeven ogenblik wel beu is. Het wordt onmogelijk debatteren want bij ieder onderwerp moet Dijkgraaf even op zijn smartphone kijken om na te gaan wat zijn achterban ervan vindt. Dan kun je niet geloofwaardig overkomen. Dan nog: Waarover moet je met zo’n partij in debat als er eerst een volksraadpleging moet worden georganiseerd om het standpunt te bepalen?

De populistische wind waarop nu al zo ongelofelijk veel partijen willen meewaaien zal alleen maar verliezers kennen, met Dijkgraaf als de grootste. Het gevaar is namelijk dat Dijkgraaf zich nergens voor hoeft te verantwoorden, omdat kiezers zich (zoals bij de PvdA) voor een paar euro kunnen inkopen in de partij en dan een motie of wetsvoorstel kunnen wegstemmen of juist aannemen. Dus als je maar genoeg geld hebt kun je op een afstandje het hele land besturen. Hoe zullen we dat noemen: ‘Jan Dijkgraafs gokkast democratie’?